Cần số dạng nút bấm trên xe ô tô là gì, xe nào đang sử dụng?

Trong vài năm trở lại đây, ngành công nghiệp ô tô chứng kiến nhiều thay đổi mạnh mẽ, từ xu hướng xe điện, công nghệ an toàn tiên tiến cho đến những chi tiết nhỏ trong khoang lái. Một trong những thay đổi khiến nhiều người dùng tò mò và có phần bỡ ngỡ chính là sự xuất hiện của cần số dạng nút bấm – một chi tiết tưởng như nhỏ nhưng lại phản ánh cả một xu hướng công nghệ.

Nếu như trước kia, gần như mọi chiếc ô tô đều có cần số cơ khí dạng gạt, người lái sẽ phải kéo – đẩy để chọn số P, R, N, D, thì giờ đây, nhiều mẫu xe mới đã chuyển sang sử dụng cụm nút điện tử. Chỉ cần bấm nhẹ một cái, hệ thống điện tử sẽ hiểu và ra lệnh cho hộp số thực hiện.

Bài viết này sẽ cùng anh em tìm hiểu chi tiết: Cần số dạng nút bấm là gì, lợi ích và hạn chế ra sao, cách sử dụng thế nào, và những mẫu xe nào tại Việt Nam cũng như thế giới đang dùng loại cần số này.

1. Cần số dạng nút bấm là gì?

Cần số dạng nút bấm (Push Button Gear Selector) là hệ thống điều khiển hộp số tự động bằng nút điện tử, thay cho cần số truyền thống. Người lái sẽ không còn thấy một “cần gạt” chiếm diện tích trên bệ trung tâm nữa, mà thay vào đó là một cụm nút bấm nhỏ gọn với các ký hiệu quen thuộc:

• P (Park): đỗ xe.

• R (Reverse): lùi.

• N (Neutral): số mo.

• D (Drive): tiến.

Ở một số xe cao cấp hoặc xe điện, ngoài những nút cơ bản trên, còn có thêm M (Manual) để mô phỏng chuyển số tay, hoặc nút chọn chế độ lái thể thao, tiết kiệm, địa hình…

Nguyên lý hoạt động của cần số nút bấm cũng rất đơn giản: khi tài xế nhấn nút, tín hiệu điện sẽ được gửi đến bộ điều khiển trung tâm (ECU). ECU sẽ kiểm tra các điều kiện an toàn (ví dụ có đạp phanh hay không, xe đang đứng yên hay đang di chuyển, cửa xe có đóng không…). Nếu đủ điều kiện, ECU sẽ cho phép hộp số thay đổi trạng thái.

Điểm khác biệt nằm ở chỗ: thay vì một cơ cấu cơ khí truyền thống, giờ đây tất cả hoạt động thông qua tín hiệu điện tử. Đây là một phần trong xu hướng “by-wire” (điều khiển bằng điện tử thay cho cơ khí), vốn đang ngày càng phổ biến trong ngành ô tô.
 

2. Vì sao cần số nút bấm xuất hiện?

Nếu nhìn vào lịch sử, ý tưởng này không mới. Ngay từ những năm 1950, hãng Chrysler (Mỹ) từng giới thiệu hộp số điều khiển bằng nút bấm, gọi là “PowerFlite”. Tuy nhiên, thời đó công nghệ điện tử chưa phát triển, độ tin cậy thấp, hệ thống dễ hỏng hóc, nên không được người dùng ưa chuộng. Các hãng nhanh chóng quay lại với cần số cơ khí truyền thống.

Phải đến khi công nghệ điện tử và vi xử lý ô tô phát triển mạnh, đặc biệt là từ những năm 2010 trở lại đây, ý tưởng này mới quay lại và được áp dụng rộng rãi. Lý do:

• Sự phát triển của ECU và hệ thống điện tử ô tô: giờ đây các lệnh điện tử cực kỳ chính xác, phản hồi nhanh, an toàn cao.

• Xu hướng tối giản thiết kế: các hãng muốn khoang lái gọn gàng, hiện đại, công nghệ hơn.

• Sự bùng nổ của xe điện và hybrid: những dòng xe này không cần nhiều cấp số, chỉ cần tiến – lùi, nên nút bấm rất phù hợp.

Có thể nói, cần số nút bấm không phải là “mốt”, mà là kết quả tất yếu của sự chuyển dịch từ cơ khí sang điện tử trong ngành xe hơi.

3. Lợi ích của cần số dạng nút bấm

Thay vì “ưu điểm – nhược điểm” dễ gây cảm giác đối lập, ở đây ta phân tích theo hướng lợi ích & hạn chế để khách quan và dễ hiểu hơn.

3.1. Giúp tối ưu không gian nội thất

Với cần số truyền thống, bệ trung tâm thường phải thiết kế khá to để chứa cơ cấu cần gạt. Nhưng với cần số nút bấm, chỉ cần vài nút nhỏ là đủ. Nhờ đó, không gian nội thất được mở rộng, thiết kế gọn gàng hơn, tạo cảm giác thoáng đãng. Các hãng có thêm diện tích để bố trí hộc đồ, khay để ly, sạc không dây, cổng USB… rất tiện lợi cho người dùng.

3.2. Tạo cảm giác hiện đại và cao cấp

Một cụm nút bấm sáng đèn LED hay được mạ chrome tinh tế thường đem lại ấn tượng sang trọng ngay khi bước vào xe. Người lái sẽ thấy “công nghệ” và tương lai hơn nhiều so với kiểu cần số cơ khí cũ. Đặc biệt, trên những mẫu xe điện hoặc xe sang, chi tiết này còn giúp khẳng định sự khác biệt.

3.3. An toàn nhờ lập trình thông minh

Một lợi ích rất quan trọng: ngăn chặn lỗi thao tác. Nếu xe đang chạy ở tốc độ cao, tài xế bấm nhầm R (lùi) thì hệ thống điện tử sẽ tự động từ chối. Điều này giúp bảo vệ hộp số, động cơ và đảm bảo an toàn cho cả người lái. Đây là điểm vượt trội so với cần số cơ khí – vốn dễ cho phép thao tác sai nếu không cẩn thận.

3.4. Thao tác nhanh và dễ dùng

Người mới lái xe đôi khi loay hoay với cần số cơ: gạt lên, kéo xuống, phải nhớ rãnh số. Với cần số nút bấm, thao tác cực kỳ đơn giản: chỉ cần nhìn ký hiệu và nhấn. Điều này giúp giảm áp lực tâm lý cho những ai mới làm quen ô tô.
 

4. Hạn chế của cần số nút bấm

Bên cạnh những lợi ích kể trên, hệ thống này vẫn tồn tại một số hạn chế mà người dùng nên cân nhắc:

4.1. Thiếu “cảm giác cơ khí”

Với nhiều tài xế lâu năm, việc gạt cần số, nghe tiếng “cạch” chắc nịch khi vào P hay D mang lại cảm giác an tâm. Còn nút bấm lại quá nhẹ, đôi khi thiếu đi sự “gắn kết” với chiếc xe. Đây chủ yếu là yếu tố thói quen, nhưng là điểm khiến nhiều người lớn tuổi ít hào hứng.

4.2. Vị trí đặt nút chưa thống nhất

Mỗi hãng lại thiết kế cụm nút theo một kiểu khác nhau: Honda đặt dọc ở bệ trung tâm, Ford lại để ngang, VinFast để ngay sát tay phải… Điều này có thể gây lúng túng trong những ngày đầu làm quen hoặc khi chuyển từ xe này sang xe khác.

4.3. Phụ thuộc vào điện tử

Vì toàn bộ hoạt động dựa vào mạch điện và ECU, nên nếu hệ thống gặp lỗi, người lái gần như không thể can thiệp thủ công. Điều này khác hẳn với cần số cơ khí – vốn có thể “ép” về N trong tình huống khẩn cấp.
 

5. Những mẫu xe đang sử dụng cần số nút bấm

Ở Việt Nam cũng như trên thế giới, ngày càng nhiều mẫu xe áp dụng công nghệ này, từ phổ thông cho đến hạng sang.

5.1. Honda

Honda là hãng phổ thông đi đầu với cách bố trí nút bấm dọc:

• Honda CR-V (2023 – 2025).

• Honda Accord.

• Honda Odyssey.

5.2. Hyundai – KIA

Tập đoàn Hyundai áp dụng nhiều kiểu khác nhau:

• Hyundai Palisade (cụm nút bấm).

• Hyundai Sonata.

• KIA Carnival.

• Genesis (dòng xe sang) sử dụng kết hợp nút bấm và núm xoay.

5.3. Ford

Một số dòng như Explorer, Edge sử dụng dạng nút xoay điện tử, nguyên lý tương tự nút bấm.

5.4. Xe điện

Đây là nhóm dùng nhiều nhất:

• Tesla (bấm và cả cảm ứng trên màn hình).

• VinFast VF e34, VF 8, VF 9.

• Hyundai Ioniq 5, KIA EV6, Mercedes EQS, BMW iX…

5.5. Xe sang châu Âu

• Mercedes-Benz: đặt công tắc trên cần gạt sau vô-lăng.

• Lincoln, Cadillac: cụm nút hàng ngang rất trực quan.

Có thể thấy, từ xe bình dân đến cao cấp, từ xe xăng đến xe điện, cần số nút bấm đang ngày càng phổ biến.

6. Người dùng nói gì?

Qua các diễn đàn, hội nhóm ô tô, có thể thấy phản hồi chia thành 3 nhóm chính:

• Người trẻ, yêu công nghệ: thích sự gọn gàng, hiện đại, dễ làm quen, cảm thấy xe sang hơn.

• Người trung niên, tài xế lâu năm: đôi khi chưa quen, thấy hơi “thiếu chắc chắn”, nhưng dần cũng chấp nhận.

• Gia đình: đánh giá cao vì an toàn, khó bị trẻ nhỏ vô tình gạt số như kiểu cần cơ.
   

  

7. Xu hướng tương lai

Cần số nút bấm hiện nay mới chỉ là một bước trong quá trình chuyển đổi từ cơ khí sang điện tử. Giống như phanh tay điện tử từng gây tranh cãi nhưng nay đã gần như thành tiêu chuẩn, cần số nút bấm cũng đang đi theo con đường đó.

Trong 5 – 10 năm tới, dự kiến:

• Xe điện, hybrid gần như 100% sẽ bỏ cần số cơ khí.

• Các hãng xe truyền thống cũng sẽ áp dụng để đồng bộ trải nghiệm người dùng.

• Có thể xuất hiện những kiểu điều khiển mới: cảm ứng trên màn hình, thậm chí là ra lệnh bằng giọng nói.

8. Kết luận

Cần số dạng nút bấm không chỉ là chi tiết thiết kế nhỏ, mà còn là biểu tượng cho sự thay đổi lớn của ngành ô tô. Nó mang lại nhiều lợi ích: không gian nội thất rộng rãi, phong cách hiện đại, an toàn nhờ lập trình, thao tác đơn giản. Tuy nhiên, hệ thống này vẫn còn một số hạn chế như thiếu cảm giác cơ khí và phụ thuộc hoàn toàn vào điện tử.

Từ những mẫu xe phổ thông như Honda CR-V, Hyundai Palisade, VinFast VF e34 cho đến xe sang như Mercedes EQS hay BMW iX, công nghệ này đang ngày càng phổ biến. Đây không chỉ là một trào lưu ngắn hạn, mà là một xu hướng tất yếu.

Trong tương lai, khi nhìn lại, có thể chúng ta sẽ thấy rằng việc kéo cần số từng là một phần quen thuộc của trải nghiệm lái xe, nhưng rồi sẽ dần trở thành kỷ niệm, nhường chỗ cho những nút bấm hoặc thậm chí là những thao tác điều khiển hoàn toàn bằng điện tử.